Երեք նա­խա­գահ­նե­րի կո­դե­րը

Դոս­տոևսկին ա­սում է` ողջ աշ­խար­հը չար­ժե ե­րե­խա­յի մեկ կա­թիլ ար­ցուն­քը: Դրա հա­մար է Դոս­տոև­սկին այս­քան եր­կար ապ­րում: Նա հու­մա­նիստ էր:
Ան­չափ հե­տաքր­քիր հոգևոր ամպ­լի­տու­դի ենք ա­կա­նա­տես, երբ դի­տար­կում ենք հա­յոց ե­րեք նա­խա­գահ­նե­րի և մեկ վար­չա­պե­տի, այն է` երկ­րի գլուխ հա­մար­վող­նե­րի (իսկ ինչ­պի­սին գլուխն է, այն­պի­սին մար­մինն ու եր­կիրն է) հոգևոր ամպ­լի­տու­դը:

Նրանց մեջ գե­նե­տի­կո­րո­րեն ա­մե­նաաստ­րալն ու «տա­ղան­դա­վո­րը» Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյանն էր: Ա­մե­նաուղ­ղա­գի­ծը, աստ­րա­լին գրե­թե չտի­րա­պե­տող, պրագ­մա­տիկ-աշ­խար­հա­յի­նը` Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նը: Սույն հատ­կա­նիշ­նե­րը շախ­մա­տա­յին տախ­տա­կին խիստ ներ­դաշ­նակ հա­մադ­րո­ղը, հու­մա­նիս­տա­կան մի­ջան­ցք­նե­րին տի­րա­պե­տող, այդ ա­ռու­մով նրան­ցից տար­բեր­վո­ղը` Սերժ Սարգ­սյա­նը: Բո­լո­րին իր սա­տա­նա­յա­կան դարչ­նա­գույն-պո­չու­կի` կոլ­բա­յի մեջ տե­ղա­փո­խո­ղը, դի­վա­յին կոլ­բան երկ­րի գլ­խին ջար­դա­ծը` Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը:

Սկ­սենք ԼՏՊ-ից. Բա՜րդ, ան­չափ բարդ հոգևոր տի­պաժ է: Ե­զա­կիո­րեն Աստ­վա­ծաշն­չին ու հոգևո­րին տի­րա­պե­տող, Մա­տե­նա­դա­րա­նի փո­շին չակ­րա­նե­րի մեջ կու­տա­կած, «ցո­ղար­ձա­կած», Մա­տե­նա­դա­րա­նում առ­կա` «գաղտ­նի գրի­ֆով»` ա­նեծք­նե­րի, օ­կուլ­տիզ­մի` նախ­նի­նե­րի դի­վա­յին ողջ գրա­կա­նու­թյու­նը սեր­տած, կի­րա­ռած, լյու­ցի­ֆե­րյան լույ­սից մինչև ֆաուս­տյան գոր­ծարք­նե­րը կի­րա­ռող մե­կը (հի­շենք` Մե­ֆիս­տո­ֆե­լի ու Ֆաուս­տի միջև գոր­ծար­քը տե­ղի ու­նե­ցավ հետևյալ կերպ. Մե­ֆիս­տո­ֆե­լը կս­տա­նա Ֆաուստ-գիտ­նա­կա­նի հո­գին, ե­թե ար­տա­բե­րի` կա՛նգ առ, ակն­թարթ, դու գե­ղե­ցիկ ես, կյան­քի զար­գաց­ման կան­գի դի­վա­յին կրե­դոն):
Ինչն ար­վեց 2008-ին:

ԼՏՊ-ի գիրն ու խոս­քը «ա­մե­նա­դու­խով­նին» (ոչ թե` ա­մե­նա­հոգևո­րը) է. ա­մե­նաոս­կե­ղե­նիկն ու ա­մե­նա­խո­րուն­կը, ո­րի կո­դա­յին` ի­րա­կան նշա­նա­կու­թյու­նը երկ­րորդ-եր­րորդ շեր­տե­րում չէ, այլ շատ խո­րունկ է, սն­վում է ող­նա­շա­րի հա­տա­կում, ա­սա­ցինք, կոլ­բա­յի մեջ ծվա­րած օ­ձի շար­ժե­րից, ին­չը պատ­րանք է ստեղ­ծում դրա­կան է­մա­նա­ցիա­նե­րի, իսկ ի­րա­կա­նում չար ար­տա­ծում­նե­րի խոր շերտ ա­պա­հո­վում` ժա­մա­նա­կա­յին կտր­ված­քով:
Իսկ սա շա­տե­րին հա­սու չէ, ե­զա­կի­ներն են սա հաս­կա­նում, այդ իսկ պատ­ճա­ռով, նա կա­րո­ղա­նում է գե­րել եր­կա­րատև ժա­մա­նա­կով, ի տար­բե­րու­թյուն Նի­կո­լի դի­վա­յին պրի­մի­տիվ դե­մա­գո­գիա­յի:
ԼՏՊ-ի այդ «հատ­կու­թյու­նը», ի դեպ, նաև դրա­կան պատ­ճառ հան­դի­սա­ցավ, որ նրա իշ­խա­նու­թյան ա­ռա­ջին տա­րի­նե­րին եր­կի­րը ո­րո­շա­կի վե­րելք ապ­րի, Ար­ցա­խում հաղ­թա­նակ­ներ ու­նե­նանք… Ձգենք պաու­զան, ու շատ ան­կեղծ գծենք Ար­ցա­խի պա­րա­դիգ­ման, քան­զի այն ևս խոր հոգևոր հան­գույց է. քա­ղա­քա­կա­նո­րեն ձևա­կեր­պած` մատ­րի­ցա, ո­րի շուրջ հյուս­վե­ցին ա­պա­գա մեծ ասքն ու է­պո­պեան` Մեր­ձա­վոր Արևելք­ի, աշ­խար­հի հա­մար:
Ար­ցա­խը նախ քան­դեց ա­նե­րեր թվա­ցող ԽՍՀՄ-ը, նա­խա­հիմք դար­ձավ խոր­հր­դա­յին հան­րա­պե­տու­թյուն­նե­րի ան­կա­խու­թյան: Մի­ջազ­գա­յին «դա­վա­դիր հան­րու­թյու­նը» աչ­քե­րը փա­կեց ու (ի­հար­կե, ոչ ա­ռանց Ռու­սաս­տա­նի օ­ժան­դա­կու­թյան) թույլ տվեց, որ Հա­յաս­տանն ի­րե­նով ա­նի Ար­ցախն ամ­բող­ջու­թյամբ:

Նույն մի­ջազ­գա­յին «դա­վա­դիր հան­րու­թյու­նը» նույն աչ­քե­րը փա­կեց ու թույլ տվեց, որ այն­տեղ այս օ­րե­րին տե­ղի ու­նե­նա «քամ բաք» ող­բեր­գու­թյու­նը հա­յոց հա­մար, մե­ծա­գույն խառ­նա­կիչ-դա­վա­ճան, ԼՏՊ-ի հո­գե­ժա­ռանգ Նի­կո­լի ձե­ռամբ` այս ան­գամ կազ­մա­քան­դե­լու-հա­վա­քե­լու Մեր­ձա­վոր Արևել­քը` Ար­ցա­խը «վե­րա­դարձ­նե­լով» Ադր­բե­ջա­նին:
Ան­ցանք ա­ռաջ:
ԼՏՊ-ն, իր կոլ­բա­յին օ­ձի հետ ա­ռաձ­նա­ցավ 1998-2008 թթ., 2008-ին նա ար­ձա­կեց իր օ­ձին` Նի­կո­լի տես­քով: Խիստ կա­տա­րյալ, եփ­ված ժա­ռան­գի: Ե­թե չլի­ներ նրա հո­գե­ժա­ռան­գը, ա­պա կա­րե­լի էր կար­ծել, որ ԼՏՊ-ն պար­զա­պես Սո­ղո­մոն թա­գա­վո­րի ուշ շր­ջանն էր, որ զբաղ­ված էր ըն­դա­մե­նը մո­գու­թյամբ, կռա­պաշ­տու­թյամբ, իր ձե­ռա­կերտ ար­ձա­նի շի­նիչ գոր­ծու­նեու­թյամբ:
Չէ, ծե­րու­կը եր­կար խա­ղա­ցող էր ու մինչև չա­վար­տեց իր հի­վանդ ամ­բի­ցիա­նե­րի պրո­յեկ­տու­մը հա­յոց վրա, նաև մի­ջազ­գա­յին «դա­վա­դիր հան­րու­թյան» պլան «բ»-ն, հան­գիստ չք­նեց մար­տի մե­կի գի­շե­րը, ո­րից հե­տո կր­կին մե­կու­սա­ցավ իր «սև» շեն­քում` «Դա­վա­լուից ցա­խա­վե­լով ե­կող» քա­ղա­քա­ցիա­կան պայ­մա­նա­գիր կն­քած, Պու­տի­նի հրա­ժա­րա­կա­նը պա­հան­ջող, յուր եր­բեմ­նի «ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան» հմայ­քը վա­յե­լե­լու` hա­յոց 10 պար­մա­նի­նե­րի մահ­վան տես­քով… մար­տի 1-ին:

Զի ի տար­բե­րու­թյուն մնա­ցյալ­նե­րի, Մա­տե­նա­դա­րա­նի փո­շու ու փակ գրիֆ­նե­րի մի­ջից դուրս ե­կած նրա գի­տակ­ցու­թյու­նը լավ գի­տեր «ա­վե­տի­սը»` զոհն ու զո­հե­րը բազ­մա­պատկ­վում են, ե­թե նրանք լավ են խր­վում հան­րու­թյան են­թա­գի­տակ­ցու­թյան մեջ… Խրել էր… ՈՒ պար­մա­նի զո­հե­րը բազ­մա­պատկ­վե­ցին հա­զար­նե­րով` Ար­ցա­խյան մար­տա­դաշ­տում…
Հա, մար­տի մե­կից հե­տո իր գործն ա­րած մավ­րը կր­կին հե­ռա­ցավ «սև» շենք` «խո­կա­լու»: Ի դեպ, ա­ռա­վել գե­րա­զանց վայր խո­կա­լու է­ներ­գե­տիկ վամ­պի­րը չէր կա­րող գտ­նել, այդ շեն­քը ժա­մա­նա­կին պատ­կա­նել է ՆԿՎԴ-ին, այն­տեղ տե­ղի է ու­նե­ցել մարդ­կանց մատ­նու­թյան ա­մե­նա­մե­ֆիս­տո­ֆե­լյան աստ­րալ տրա­գե­դիան, տա­րի­ներ ա­ռաջ այդ շեն­քի վեր­նո­րոգ­ման ժա­մա­նակ պա­տի մի­ջից կմախք էր հան­վել:

Իսկ հի­մա ա­սենք ա­մե­նա­կարևո­րը. զար­մա­նա­լիո­րեն ու հաս­կա­նա­լիո­րեն` Աստ­ված նաև սի­րում է ԼՏՊ-ին: Ին­քը դա չի հաս­կա­նում, բայց մենք տես­նում ենք. նրան վեր­ջին շանս է տր­ված շտ­կե­լու մի մեծ, կարևոր բան իր կյան­քում: Այս հայ­րե­նի­քի կյան­քում:
Ինչն ան­չափ կարևոր հան­գույց է իր և մեր բո­լո­րի հա­մար. նրան հնա­րա­վո­րու­թյուն է տր­վել կանգ­նելու ըն­կած տե­ղից… ի դեմս հրա­պա­րա­կում հայ­տն­ված Վազ­գեն Մա­նու­կյա­նի, ո­րից նա 1996-ին գո­ղա­ցել է այս երկ­րի զար­գաց­ման ի­րա­կան հնա­րա­րա­վո­րու­թյու­նը, ե­թե ոչ Վազ­գե­նի հաղ­թա­նա­կը, ա­պա ընտ­րու­թյան երկ­րորդ փուլ անց­կաց­նե­լու` երկ­րի գլ­խի ի­րա­կան ընտ­րու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյու­նը:

Բայց ոնց երևում է` Լևո­նը կր­կին գա­լիս է հա­կա­ռակ կող­մից, իր կոլ­բա­յին հա­տա­կից. փոր­ձում է ևս մեկ ան­գամ կրկ­նել իր սխա­լը, «տա­պա­լել» Վազ­գե­նին, ո­րի ա­նու­նով ոչ բո­լորս ենք երդ­վում, սա­կայն երկ­րին տր­ված շան­սը` փո­սից դուրս գա­լու, չենք ցան­կա­նում կորց­նել:
Ընտ­րու­թյունն ի­րենն է. կհաս­կա­նա` Աստ­ծուց ու տիե­զեր­քից ի­րեն ըն­ձեռ­ված հնա­րա­վո­րու­թյու­նը, քա­ջու­թյուն և ուժ կու­նե­նա՞ այդ տա­րի­քում գո­նե լռել, անձ­նաքն­նու­թյուն ա­նել, ճիշտ ընտ­րու­թյուն կա­տա­րել, կհաղ­թի եր­կի­րը, կար­ձակ­վեն ա­հա­վոր մեծ կա­պանք­նե­րը, հո­գի­ներ կա­զա­տագր­վեն, ու ա­ռա­ջին հեր­թին կհաղ­թի ին­քը: Ի­ՐԵՆ: Ին­չը նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թյու­նից ա­հա­վոր թանկ ու կարևոր է:
Ո՞չ… Ի՛ր ընտ­րու­թյունն է:

Ռո­բերտ Քո­չա­րյան: Ան­չափ յու­րօ­րի­նակ հոգևոր նկա­րա­գիր ու­նի ՀՀ երկ­րորդ նա­խա­գա­հը ևս: Ան­չա՜փ տար­բեր ԼՏՊ-ից: Ա­ռա­ջին ան­գամ նրան տե­սա խիստ հոգևոր պայ­ման­նե­րում` 1996-ին. Ար­ցա­խի նա­խա­գահն էր: Գան­ձա­սա­րում: Վե­հա­փառ Գա­րե­գին Ա-ի կող­քին: 100 տա­րիե ի վեր ա­ռա­ջին ան­գամ հաղ­թա­նա­կած Ար­ցա­խում էր Վե­հա­փառ հայ­րա­պե­տը, Ար­ցա­խը շատ ոգևոր­ված էր, եր­ջա­նիկ. սկ­սել էր դան­դա­ղո­րեն վե­րա­կան­գն­վել, լույս դեռ չկար, ամ­բողջն ա­վե­րակ­ներ էին, բայց հույ­սը շող­շո­ղում էր Ար­ցա­խյան ան­դաս­տան­նե­րում:
Փոք­րիկ տհաճ դեպք տե­ղի ու­նե­ցավ. վե­հա­փա­ռին ու­ղեկ­ցում էինք ըն­դա­մե­նը եր­կու լրագ­րող` ես և Ար­մենպ­րե­սի Բո­րյան: Սար­սան­գի ջրամ­բար այ­ցե­լե­լիս, երբ փորձ ա­րե­ցի մո­տե­նալ Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նին, նրա թիկ­նա­պահ­նե­րը հրե­ցին ինձ, գցե­ցին գետ­նին… Ապ­շած էի, հե­տո բա­ցատ­րե­ցին, որ Ար­ցա­խում ռազ­մա­կան դրու­թյուն է, նա­խա­գահ Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նին մո­տե­նալ չի կա­րե­լի:

Ին­չու եմ այս­քան «ման­րա­նում», բա­ցատ­րե­լու` Քո­չա­րյանն ան­չափ պրագ­մա­տիկ, չոր անձ էր, ա­ռանձ­նա­պես` ոչ հոգևոր: Ար­ցա­խում էլ հոգևոր արթ­նու­թյու­նը դեռ այն վի­ճա­կում չէր, Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հը, ի տար­բե­րու­թյուն Հա­յաս­տա­նի Մա­տե­նա­դա­րա­նի փո­շի­նե­րը կուլ տված աստ­րա­լիս­տի, պար­տիա­կան աշ­խա­տող էր «դեռ» (չնա­յած այ­րած կուս­տոմ­սին), աշ­խար­հա­յին, ա­ռա­ջին շեր­տով մտա­ծող: Ընդ ո­րում, ե­թե այդ ո­րակ­նե­րը չլի­նեին, թերևս Ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մում հաղթա­նա­կը կա­րող է և այդ­քան սրըն­թաց չլի­ներ (ի դեպ, հա­տու այդ դրա­կան ո­րակ­նե­րը նա դրսևո­րեց նաև վեր­ջին հար­ցազ­րույ­ցում):
Կարճ կա­պենք, ո­րով­հետև իր դեպ­քում հոգևոր ա­սե­լի­քը մեծ չէ. բո­լո­րիս մեջ շատ թանձր նստ­վածք էր թո­ղել Խա­չից խու­սա­փե­լու ու «Հայր-մե­րը» չի­մա­նա­լու նա­խա­դե­պը:
Բայց վեր­ջին հար­ցազ­րույ­ցում մեր առջև էր ԱՆՁ, ո­րը Ար­ցա­խի կորս­տից հե­տո հս­կա հոգևոր տրանս­ֆոր­մա­ցիա էր ապ­րել, նրա դեմ­քից ցավ էր ծո­րում. լց­վում էր դո­շին, սա­ռում այն­տեղ…
Իսկ դա ա­ռանց Աստ­ծու չի լի­նում:

(շա­րու­նա­կե­լի)

Կար­մեն ԴԱՎ­ԹՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Ա՜խ, եր­նեկ էս նոր տա­րին
• Երեք նա­խա­գահ­նե­րի կո­դե­րը
• Աղոթարան
• Երեք նա­խա­գահ­նե­րի կո­դե­րը
• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Ո՞վ է նա
• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Աղոթարան
• Но ставки сде­ла­ны, госпо­да!
• Ռի­տա Ա­լեք­սանդ­րով­նա, վեր տար քեզ հետ Ար­ցա­խի հա­մար մեր նա­հա­տակ ՏՂԵՐ­ՔԻՆ...
• Աղոթարան
• Աղոթարան

Մեկնաբանություններ